Opóźniony Rozwój Mowy u Dziecka: Kiedy Reagować i Jak Wspierać?

Opóźnienie rozwoju mowy u dziecka to częsta diagnoza, którą otrzymują rodzice w gabinecie logopedycznym. Zjawisko to dotyczy dzieci, u których proces nabywania umiejętności językowych postępuje wolniej niż u ich rówieśników. Zjawisko to nie jest samodzielną jednostka chorobową lecz objawem, który może dotyczyć różnorodnych zaburzeń rozwojowych. Problem bywa dużym wyzwaniem nie tylko dla dziecka, ale również dla rodziców. Rozpoznanie i odpowiednia interwencja są kluczowe, aby wspierać dziecko w rozwijaniu zdolności komunikacyjnych i budowaniu relacji społecznych.

Rozpoznawanie Opóźnionego Rozwoju Mowy: Etapy i Obserwacja

Aby móc rozpoznać występowanie opóźnionego rozwoju mowy niezbędne jest przeanalizowanie etapów prawidłowego rozwoju mowy i porównanie go z osiągnięciami dziecka u którego podejrzewamy wystąpienie tego objawu:

• 5-6 miesiąc życia: Gaworzenie – dziecko wydaje z siebie pierwsze dźwięki przypominające sylaby.
• 6-12 miesiąc życia: Pojawiają się pierwsze sylaby, dziecko naśladuje dźwięki z otoczenia.
• 12-18 miesiąc życia: Dziecko wypowiada pierwsze wyrazy.
• 18-20 miesiąc życia: Aktywny słownik dziecka liczy około 50 wyrazów.
• 2 lata: Dziecko posługuje się od 50 do 200-300 wyrazów.
• 2-3 rok życia: Dziecko zaczyna budować proste, dwuwyrazowe zdania, choć jeszcze niepoprawne gramatycznie i składniowo. Mowa może być niezrozumiała dla osób spoza najbliższego otoczenia.
• 3-4 rok życia: Dziecko tworzy zdania złożone, opowiada proste historie i zadaje wiele pytań. Mowa staje się zrozumiała dla otoczenia. Słownik liczy około 1000-1500 słów.
• 4-5 lat: Dziecko swobodnie posługuje się mową, prowadzi dialogi, zadaje pytania. Mogą jeszcze występować trudności w wymowie głosek szumiących (sz, ż, cz, dż) oraz głoski „r”.

Jeśli rozwój mowy Twojego dziecka przebiega z opóźnieniem w stosunku do powyższych etapów, warto skonsultować się z logopedą.

Rodzaje Opóźnionego Rozwoju Mowy

• samoistne opóźnienie rozwoju mowy – wynika z indywidualnych możliwości i predyspozycji dziecka i nie wskazuje na zahamowanie rozwoju mowy, regres do wcześniejszych etapów, pogorszenie jej poziomu czy utratę wcześniej nabytych umiejętności mówienia lub rozumienia. Termin ten sugeruje, że opóźnienie w rozwoju mowy jest wynikiem pewnych trudności w procesie jej rozwoju, a nie stanowi zaburzenia tego procesu. W przypadku samoistnego opóźnienia rozwoju mowy nie obserwuje się poważnych konsekwencji wpływających na dalszy rozwój dziecka.

• niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy – jest objawem towarzyszącym różnym zaburzeniom lub trudnościom rozwojowym takim jak np. zaburzenia neurologiczne, niepełnosprawność intelektualna, niedosłuch, głuchota, autyzm lub inne zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD), zaburzenia emocjonalne lub środowiskowe, choroby genetyczne, anomalie anatomiczne.

Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy często wymaga kompleksowej diagnozy oraz interwencji terapeutycznej, obejmującej współpracę logopedy, psychologa, neurologa czy innych specjalistów w zależności od zidentyfikowanych przyczyn. Terapia jest bardziej złożona i dostosowana do indywidualnych potrzeb dziecka.

Jak Wspierać Rozwój Mowy Dziecka? Rola Rodziców i Otoczenia

Rodzice i inne osoby z otoczenia dziecka odgrywają kluczową rolę w procesie rozwoju mowy i umiejętności komunikacyjnych swojego potomstwa. Co robić, aby wspierać dziecko w rozwoju mowy?

• Rozmawiaj z dzieckiem już od pierwszych dni jego życia – pamiętaj o naprzemienności, daj dziecku czas na reakcje na twoje słowa, niekoniecznie wydając dźwięk, ale także poprzez uśmiech, gest. W rozmowach z małym dzieckiem stosuj wyrazy dźwiękonaśladowcze (am, bam, myju) – istnieje błędne przekonanie, że formy takie nie powinny być stosowane, jednakże są one znacznym ułatwieniem dla dzieci i naturalnym etapem w rozwoju mowy.

• Opisuj dziecku sytuacje w której się znajdujecie – dzieci interesują się tym co widzą, osobami, które je otaczają.

• Czytajcie razem książki, śpiewajcie piosenki i recytujcie wierszyki.

• Odpowiadanie na pytania – kiedy dziecko zaczyna mówić więcej, często zadaje dorosłym wiele pytań (albo mówi do siebie) i poznaje różne sposoby przyciągania uwagi innych osób. Ważne jest, aby pamiętać, że każda rozmowa z dzieckiem wspiera jego rozwój. Choć ciągłe pytania mogą być męczące, jeśli zbyt często odpowiadamy „daj spokój”, „idź się bawić”, „nie zadawaj tylu pytań”, dziecko traci szansę na naukę nowych słów, poznawanie nowych struktur językowych i odkrywanie świata.

• Nie wyręczaj dziecka i nie mów za niego w sytuacjach społecznych – ogranicza jego szanse na samodzielne wyrażanie myśli i budowanie słownictwa. Pozwolenie dziecku na samodzielne mówienie wspiera jego pewność siebie, rozwój myślenia i zdolności komunikacyjne.

Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i odpowiednie wsparcie to najlepsza droga do pełnego rozwoju mowy Twojego dziecka. Jeśli masz jakiekolwiek obawy, nie wahaj się skonsultować ze specjalistami.

Szukasz wsparcia w rozwoju mowy dla Twojego dziecka w Pszczynie?

Progres Pszczyna oferuje kompleksowe usługi diagnostyczne i terapeutyczne, w tym terapię logopedyczną i neurologopedyczną. W ich ofercie znajdziesz m.in. terapię i diagnozę prostego opóźnionego rozwoju mowy, terapię wad wymowy, terapię niedokształcenia mowy o typie afazji, a także terapie dla dzieci z autyzmem.

BIBLIOGRAFIA:

Jastrzębowska G., 1999, Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. . Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s. 316

Szumska J., 1982, Neurofizjologiczne podstawy zaburzeń mowy u dzieci, [w:] Zaburzenia mowy u dzieci red. J. Szumska, Warszawa, s. 7–17.

Kamińska B., Siebert B., 2012, Podstawy rozwoju mowy u dzieci, [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, Tom 6, Nr 5 (2012) , s. 237-243.

Haman E., Kochańska M., Łuniewska M., Smoczyńska M., 2014, Mowa dziecka i jak rodzice mogą wspierać jej rozwój?, Instytut Badań Edukacyjnych

Jastrzębowska G., 1997, Istota i klasyfikacja opóźnień rozwoju mowy, [w:] Audiofonologia

Tom X 1997, s. 70-80.